trauma en stress

NIEUWE KIJK OP TRAUMA

Hoewel iedereen het woord trauma wel kent, is het nog niet zo eenvoudig om het helder te omschrijven en wat de betekenis ervan is voor diegene die het trauma heeft opgelopen. Wanneer is er sprake van een trauma, wat voor effect heeft dit op je functioneren, is de kwetsuren te overwinnen en wat is dan de weg naar herstel? 

In de beginjaren dat ik werkte als coach, kreeg ik steeds meer de behoefte om in de diepte interventies te kunnen doen en ben ik me ook in trauma gaan verdiepen. Zo werd ik getipt op het boek ‘Traumasporen’ van Prof. dr. Bessel van der Kolk. Hij wordt gezien als één van de meest vooraanstaande deskundigen op gebied van traumagerelateerde stress. In dit boek geeft hij aan dat op basis van 30 jaar onderzoek zijn visie op trauma is veranderd. En dat hij nu beter snapt waarom het zo belangrijk is om bij traumabehandeling zowel lichaam als geest te ‘synchroniseren en reguleren’. 

Trauma met een kleine of grote ‘T’
Als we het over trauma hebben dan denken veel mensen direct aan grote heftige gebeurtenissen zoals oorlogsgeweld, ernstig misbruik of een natuurramp. In de praktijk kan het ook veel kleiner zijn. Volgens het woordenboek van de psychologie is trauma een wond (uit het Grieks) en wordt de term zowel gebruikt voor lichamelijk letsel door een externe kracht, als voor psychisch letsel met een extreme emotionele oorzaak. Je hoort ook wel eens de indeling tussen trauma met een grote of een kleine ‘T’. Een trauma met een grote ‘T’ heeft dan betrekking op groot eenmalig ‘shock trauma’ die voor de persoon op dat moment te veel was om te kunnen hanteren.  Trauma met een kleine ‘t’ verwijst naar de meer chronische vorm van indringende bedreiging zoals emotioneel misbruik, verwaarlozing, vernedering of pesten. Deze vorm is minstens zo vernietigend en is meer druppelsgewijs ontstaan. Men noemt dit ook trauma met een kleine t, omdat het vaak op jonge leeftijd ontstaat.
Trauma is dus een verzamelterm, voor een wond die zijn sporen nalaat en je systeem ontregelt. Maar wat weten we over het ontstaan ervan en wat is er aan te doen?  

Wat heel bepalend is voor het wel of niet ontstaan van trauma, is de mate waarin je daadwerkelijk (of denkbeeldig) hebt kunnen ‘vluchten of vechten’. Als wij in een fysieke of psychische gevaarlijke situatie terecht komen, dan komt ons verdedigings-mechanisme tot leven. Stresshormonen zorgen ervoor dat er veel energie naar de spieren gaat om ook echt over te gaan tot ‘flight or fight’.  Als dat, om wat voor reden dan ook, niet mogelijk is, blijft er nog één optie over en dat is ‘bevriezen’. Op zo’n moment raakt een deel van de energie in ons lichaam bevroren. En als deze energie zich vervolgens nergens kan ontladen, dan blijft het in het lichaam en brengt het schade toe aan ons lichaam en geest. Dan spreken we dus van een trauma. Met andere woorden trauma kan alleen ontstaan in ‘freeze’ en dan ook nog alleen wanneer er ‘na het gevaar’ geen ontlading heeft kunnen plaatsvinden. Kan iemand er over praten, er voor zichzelf betekenis aan geven en is er bijvoorbeeld sprake van voldoende sociale steun, dan vindt die ontlading meestal wel plaats. Dus met andere woorden het is niet zo zeer de gebeurtenis die traumatiserend werkt als wel de gelegenheid om te kunnen ontladen. 

De wachttoren en de tijdwaarnemer verstoord
Eén van de effecten van trauma is dat we veel minder gebruik kunnen maken van enkele belangrijke functies van ons brein. Vooral onze wachttoren werkt niet meer (het vermogen om overzicht te houden en te relativeren). En ook het vermogen om in het ‘hier en nu’ te blijven (de tijdwaarnemer) is aangetast. Als gevolg daarvan heeft de amygdala bijna vrij spel en constateert het brein veelvuldig ‘gevaar’. Als gevolg daarvan zit je lichaam voortdurend in stress wat een zeer onaangenaam gevoel geeft. Het feit is dan ook dat mensen met een trauma hun lichaam niet meer willen voelen. Terwijl dat voor herstel en ontlading juist hard nodig is.

Dieren ontladen ‘freeze energie’ door te trillen.
Bessel van der Kolk heeft in zijn eerdergenoemde boek ook in kaart gebracht welke methodes het beste werken voor traumabehandeling. Hij noemt onder andere ‘eye movement’, Internal Family Systems en Somatic Experiencing. Deze laatste methode is ontwikkeld door Peter Levine, een Amerikaanse medicus en psycholoog die met zijn kennis een grote  bijdrage heeft geleverd aan de moderne inzichten rondom trauma. Leuk om te weten is dat hij met onderzoek onder andere ontdekte dat er bij dieren die vrij in de natuur leven, nauwelijks trauma is. Dieren kennen wel stress, maar trillen het na afloop weg en daarmee zijn ze gevrijwaard van trauma. Het was voor Levine een reden om te kijken welke andere wijsheden uit de natuur ingezet kunnen worden voor de behandeling van trauma.  Dit leidde tot Somatic Experiencing, een lichaamsgerichte benadering die mensen stapje voor stapje weer in contact brengt met hun lichaamssensaties zodat er alsnog ontlading en ‘heronderhandeling kan plaatsvinden. Als Kerncoach werk ik met trauma-interventies uit Somatic Experiencing, Internal Family Systems, Mind Eye Power (eye-movement) en Polyvagal Theory.

‘KERNzicht’ is het blog van Jeanne Estourgie over interessante ontwikkelingen en inzichten, inspirerende mensen en ‘eigen gedachten’ over persoonlijke ontwikkeling en groepsontwikkeling.

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *