Veranderen is in de kern ‘iets nieuws doen’ en vraagt om een open, onderzoekende en nieuwsgierige houding. Het vraagt om uit de comfort zone en in de ‘groei zone’ te stappen. Ons brein en ons zenuwstelsel spelen hierbij een cruciale rol.
George Kohlrieser, hoogleraar leiderschap en organisatiegedrag aan IMD Business School in Zwitserland weet dit als geen ander. Als gijzelingsonderhandelaar heeft hij een diep inzicht gekregen in het belang van veiligheid en verbinding.
De basis van zijn theorie gaat uit van het gegeven ‘dat het brein zich veilig en beschermd moet voelen om zich van overleven verzekerd te weten. Pas dan durven we nieuwsgierig te zijn en op zoek te gaan naar veranderingen en nieuwe activiteiten’. Voelen wij ons als mens niet veilig dan zal het oudste deel van ons brein het stuur overnemen en onszelf beschermen door risico te vermijden en verandering te weerstaan.
Dus is er leiderschap nodig die deze veilige basis juist wel biedt. Kohlrieser noemt deze vorm van leiderschap ‘Secure Base Leadership. Het vindt zijn oorsprong in de hechtingstheorie van Bolwby die liet zien dat alleen een veilige hechting met een secure base het mogelijk maakt om te ontdekken en erop uit te trekken. Kohlrieser heeft dit principe door vertaald naar organisaties. Volgens hem is een Secure Base ‘een persoon die, of een plaats, doel of object, dat een gevoel van bescherming, veiligheid en zorg verschaft. Het is tegelijkertijd bron van inspiraties en energie zodat we op onderzoek kunnen gaan, uitdagingen aannemen en risico’s durven nemen’.
Care to Dare
Deze leiderschapsstijl heeft dus twee componenten: ‘Care en Dare’. Enerzijds blokkeert de secure base de focus van het brein op angst, gevaar en zelfs overleven (care) én anderzijds stimuleert de secure base tegelijkertijd nieuwsgierigheid en het nemen van risico terwijl hij aanzet tot ontdekken (dare). Secure Bases duwen je uit je comfortzone op weg naar groei en verandering!
Negen eigenschappen blijken noodzakelijk te zijn voor een secure base leider, zoals kalm blijven, het potentieel zien in de ander, luisteren en vragen, focus houden op het positieve, aanmoedigen om risico’s te nemen en toegankelijk zijn. Deze eigenschappen zijn een mix van Care en Dare en zijn nodig om mensen en organisaties te leiden naar succesvolle veranderingen. De mate waarin de leider hier aan voldoet, zorgt voor een gevoel van veiligheid is bepalend voor de activering van onder andere exploratie. Een secure base leider ‘helpt mensen om nieuwe mentale modellen te ontwikkelen en zorgt voor meer zelfvertrouwen, autonomie, competentie, effectiviteit en een gevoel van eigenwaarde’.
Wanneer volgers (medewerkers) zich onveilig voelen en onzeker voelen als gevolg van het gedrag van de leider, dan zullen ze geen risico meer nemen, niet meer op ontdekkingstocht gaan, niet meer leren en niet meer veranderen.
Transitiecirkel
De kern van Secure Base Leadership en verandering is hechting en verbinding. Niet alleen met mensen maar ook met doelen. Het belang van verbinden met mensen ligt vrij voor de hand. Mensen hebben interpersoonlijke banden nodig om zich de moeite waard te voelen, om het gevoel van bestaansrecht te hebben en zich geliefd te voelen.
Hechting aan doelen is echter net zo belangrijk. Mensen hebben het ook nodig om zich te verbinden met doelen om zich capabel te voelen, iets te bereiken en succes te ervaren. Deze hechting aan doelen zorgt voor de vastberadenheid om tegenslag te boven te komen en resultaten te halen. De hechting aan een doel zorgt voor energie bij het nastreven ervan.
Verbinding met mensen en verbinding met doelen geven medewerkers dus de houvast die nodig is om juist ook te kunnen veranderen, ontdekken en groeien. Juist omdat die verbinding zo cruciaal is, is er in deze leiderschapstheorie ook veel aandacht voor loslaten en rouwen. Telkens wanneer je van mensen vraagt om zich te hechten en verbinden aan iets nieuws (mens of doel) dan is het ook nodig om stil te staan bij hetgeen men verliest en los moet laten. Verandering op basis van secure base werkt daarom met de transitiecirkel om ‘gestolde transitie’ te voorkomen.
afbeelding 2: Transitiecirkel
Mind’s eye sturen
Secure Base Leadership sluit aan op alle stappen van Kotter maar met name op de stappen vier en verder. De expliciete rol van ‘focus creëren’ is hier van toegevoegde waarde op het denken van Kotter. Die focus is niet alleen nodig bij aanvang van de verandering maar juist ook in de laatste fase van borging.
Kohlrieser noemt dit ‘mind’s eye sturen’. Een belangrijke rol van de secure base leider is om focus te houden op het veranderdoel. De mind’s eye stuurt onze focus als een soort zaklamp om ofwel het positieve of het negatieve te belichten. In de comfortzone krijg al gauw de negatieve kant de aandacht.
Secure base leiders leggen de focus op mogelijkheden en beïnvloeden de manier waarop anderen hun keuzes maken. Ze zorgen ervoor dat de mind’s eye van elk individu of van het team geheel gericht is op het gewenste doel, op de voordelen, op het gewenste resultaat, op het leren en op de kansen. Spelen om te winnen noemt Kohlrieser dat in plaats van spelen om niet te verliezen.
Dit artikel maakt onderdeel uit van een 4-luik. Andere artikelen zijn: Diepere kijk op veranderen, psychologische veiligheid en trauma’s in organsaties.
‘KERNzicht’ is het blog van Jeanne Estourgie over interessante ontwikkelingen en inzichten, inspirerende mensen en ‘eigen gedachten’ over persoonlijke ontwikkeling en groepsontwikkeling.